Grążel żółty jest byliną wodną z rodziny grzybieniowatych. Roślina ta rośnie w stawach i jeziorach oraz w wolno płynących ciekach wodnych. Występuje w niemal całej Europie oraz w środkowej i zachodniej Azji. W Polsce na niżu jest rośliną pospolitą.
Liście grążela pływają po powierzchni wody, są skórzaste, owalne, lekko wydłużone, o blaszce długości do 30 cm, ich nasada jest głęboko wcięta, są mocno unerwione.
Grążel ma długie i silnie rozgałęzione kłącze, które rośnie poziomo w mule dennym. Z wierzchołka kłącza wyrastają łodygi zakończone liśćmi, kwiatami a potem owocami. Kłącze grążela żółtego jest bardzo długie, czołgające się, o średnicy do 8 cm, na przekroju poprzecznym eliptyczne. Na górnej powierzchni pokryte jest bliznami po starych, opadłych liściach. Z dolnej wyrastają nitkowate korzenie. W kłączach magazynowane są substancje zapasowe.
Kwiaty grążela żółtego są intensywnie pachnące, duże- o średnicy około 5- 7 cm., błyszczące, mają liczne łyżeczkowate płatki korony kwiatowej, płatki posiadają gruczoły miodne na grzbiecie. Kielich kwiatowy podzielony jest na pięć działek, które są większe od płatków korony. Słupek posiadający wgłębione znamię otoczony jest przez dużą ilość pręcików.
Przedsłupne lub równoczesne kwiaty wyrastają pojedynczo nad wodą na długich szypułkach (o długości dochodzącej nawet do 2 m). Szypułki te w górnej części są trójkanciaste. Kwiat zapylany jest przez muchówki, czasami jest samopylny.
Grążel żółty kwitnie od maja do września.
Pływające owoce grążela mają kształt pękatej butelki, w czasie dojrzewania zewnętrzna, zielona warstwa nieregularnie pęka i odpada, wewnętrzna część składa się z półksiężycowatych plasterków, które oddzielnie wypadają z pękniętej torebki owocu.
Poszczególne cząstki- plasterki owocu grążela żółtego zawierają liczne ciężkie, zielonkawo- żółte nasiona, lepki śluz oraz liczne pęcherze powietrzne pozwalające cząsteczce unosić się na powierzchni wody i przemierzać znaczne odległości. Z rozerwanej białej błony cząsteczki wypadają nasiona, które szybko opadają na dno i tam, zagrzebane w mule kiełkują tworząc nowe kłącze. Rozsiewanie rośliny za pomocą wody to hydrochoria.
Grążel żółty rozmnaża się także wegetatywnie- przez podział kłącza.
Grążel żółty jest rośliną trująca, związki chemiczne, które zawiera stosowanie są w lecznictwie. Używany jest także jako roślina ozdobna na oczkach wodnych.
Roślina objęta jest w Polsce częściową ochroną gatunkową.
Źródła: „Rośliny Wodne” Maria Polakowska: Warszawa 1969.
” Zioła i ich stosowanie” Maria Dziak, Barbara Kuźnicka: Warszawa 1987.
” Przewodnik do oznaczania roślin” Olga Seidl, Józef Rostafiński, Warszawa 1973.
