Pierwiosnek a może Pierwiosnka? – Można je nazywać tak i tak.
Pierwiosnki powszechnie nazywane są prymulkami- od łacińskiej nazwy Primula. W Polsce wyróżniamy siedem, dziko rosnących gatunków pierwiosnków (z czego dwa gatunki uznawane są jako wymarłe- krytycznie zagrożone i reintrodukowane) a uprawianych w doniczkach czy też na rabatkach jest kolejnych ponad 20 gatunków.
Pierwiosnek wyniosły – występowanie:
Dziko rosnący pierwiosnek jest rośliną górską- występuje od Pirenejów i Alp po Ural i Ałtaj. W Polsce jest pospolity także w górach- w Sudetach i Karpatach, na niżu jest rzadki; jego rozproszone stanowiska znajdują się w Wielkopolsce i na Lubelszczyźnie, spotkać go można także na Jurze Krakowsko- Częstochowskiej. Ja pierwiosnki fotografowałem w Pieninach.
Miejsca w górach gdzie możemy spotkać tą roślinę to wilgotne łąki i murawy, nasłonecznione lasy i zarośla, słoneczne wąwozy górskich dróg, brzegi potoków. Pierwiosnek wyniosły preferuje miejsca nasłonecznione, jednak nie zupełnie odkryte, wymaga czasowe półcienia.
Wygląd pierwiosnka wyniosłego:
Pierwiosnek ten kwitnie od kwietnia do lipca. W kwiatach występuje różnosłupkowość utrudniająca samozapylenie.
Kwiat stanowi kielich dwubarwny, ściśle otaczający siarkowo- żółtą koronę z pomarańczową gardzielą. Kwiaty 5-krotne, na szypułkach, zwisające o średnicy korony do 20 mm. Płatki korony o płaskich brzegach. Kwiaty zebrane są w podbaldach na szczycie głąbika.
Łodyga pierwiosnka wyniosłego to owłosiony białymi, kędzierzawymi włoskami głąbik o wysokości 10-40 cm.
Liście są podłużne, jajowate lub okrągławe, pomarszczone, omszone po obu stronach blaszki. Mają oskrzydlone ogonki i tworzą przyziemną różyczkę liściową.
Owoc Pierwiosnka wyniosłego to torebka o długości większej niż kielich, z nasionami o długości ok. 1,5 mm.
Roślina ta objęta jest w Polsce częściową ochroną gatunkową na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin. W południowej Polsce nie jest zagrożona. Zagrożone mogą być jedynie niektóre stanowiska, na których zbiera się go dla potrzeb przemysłu farmaceutycznego.
Źródła: ” Rośliny tatrzańskie” Zofia Radwańska- Paryska; Warszawa 1988.
” Pospolite rośliny środkowej Europy” Praca zbiorowa; Warszawa 1990.
„Rośliny gór i pogórzy” Teofil Gołębiowski
