Jaszczurka zwinka jest naszym najpospolitszym gadem. Jej ciało jest wysmukłe, lecz masywne, posiada dużą głowę, dość szeroki pysk, który jest zaokrąglony. Ogon jaszczurki zwinki jest gruby, proporcjonalnie zwężający się ku tyłowi, jest on nawet o połowe dłuższy od reszty ciała. Jak u wszystkich naszych jaszczurek ogon jest kruchy i łatwo moze odpaść- jaszczurka odrzuca go w momencie schwytania za niego. Po odrzuceniu ogon ulega częściowej regeneracji. Nogi zwinki są silne, dość długie, dobrze rozwiniete, palce- zakończone długimi i ostrymi pazurkami. Najwieksze osobniki sięgają długości nawet 25 cm.
Tarczki pokrywające głowę są duże i regularne, wzdłuż grzbietu przebiega wąska wstęga małych i zbitych łusek, które wyraźnie różnią się od szerokich łusek grzbietu i boków.
Ubarwienie jaszczurki zwinki jest charakterystyczne i różne dla obu płci oraz osobników młodych. Samce są znacznie bardziej kolorowe, w ich ubarwieniu dominuje kolor zielonkawy (szczególnie dobrze widoczny w okresie godowym), samice są zwykle brunatne lub brunatno- żółtawe. U obu płci na części grzbietowej oraz po bokach ciała wystepuja liczne plamy i cętki- białe, kremowe, ciamnobrazowe a nawet czarne, usamców przybieraja one forme mniej lub bardziej wyraźnego pasa biegnacego przez całe ciało. Młode jaszczurki zwinki posiadają na bokach liczne jasne, owalne plamy, silnie kontrastujace z kolorystyka reszty ciała.
Jaszczurka zwinka występuje w środkowej oraz południowej Europie, na wschodzie sięga Kaukazu i Azji Mniejszej oraz północno- zachodnich Chin.
W Polsce występuje na terenie całego kraju i jest to najczęściej spotykany Polski gad. Zwinke spotkać można w lasach wygrzewająca się na stertach chrustu czy przydrożnych kamieniach, na słonecznych polanach czy rumowiskach, chetnie wygrzewa sie także nieopodal ludzi na murach, scieżkach czy chodnikach.
Jaszczurka ta budzi się ze snu zimowego w marcu lub na początku kwietnia, ponownie zasiedlają zimowiska pod koniec lata i jesienią.
Gad ten jest drapieżnikiem dziennym. Pożywienie jaszczurki zwinki stanowią drobne bezkręgowce, głównie owady i pajęczaki. W słoneczne dni godzinami wygrzewa się w słońcu polujac jednocześnie na owady. Dorosłe zwinki niekiedy zywia się młodymi swojego gatunku, lub chwytają mniejsze od nich jaszczurki zyworodne, zdarza sie także, ze niszczą jaja innych zwinek.
Jaszczurki zwinki przystępują do godów wkrótce po opuszczeniu zimowisk. W tym czasie samce przybierają intensywnie zielonkawe ubarwienie godowe, gody trwają do czerwca. Samce podczas godów staja się wybitnie terytorialne, starają się odbyć gody z każda samica, która wkroczy na ich teren, atakują także wszystkich samców wkraczających na ich terytorium. Do walki dochodzi zwykle po wstępnym rozpoznaniu rywala i po próbach odstraszenia i grożenia. W tym celu samiec stara się zwiększyć optyczne swe rozmiary- podnosi się na przednich kończynach, nadyma swe podgardle i wielokrotnie opuszcza i unosi głowę. Jeśli to nie pomaga samiec przystępuje do ataku polegającym na chwytaniu i przepychaniu przeciwnika. Pokonany samiec pokazuje uległość i kapitulację, tupiąc w podłożę oddala się.
Zwycięzca przystępuje do kopulacji, która trwa do kilkunastu minut. Trzyma wtedy samicę za kark. Po godach niekiedy samice pozostają w bliskim sąsiedztwie samca. Samiczka składa w ziemi, w miejscu nasłonecznionym 10- 14 jaj, z których po upływie ok. 2 miesięcy wylęgają się młode zwinki. Młode jaszczurki zwinki maja 5-6 cm długości i są wyraźnie ciemniejsze od dorosłych osobników, po upływie 2 lat osiągają dojrzałość płciową.
W ostatnich czasach w wielu okolicach kraju zwinka staje się coraz rzadsza. Gad ten ma oczywiście wielu naturalnych wrogów- jeże, lisy, bociany, ptaki drapieżne, kruki, zaciętymi tępicielami jaszczurek zwinek są koty domowe.
Podobnie jak wszystkie inne jaszczurki, zwinka jest gatunkiem w Polsce prawnie chronionym.
Źródła: „Atlas Płazy i Gady Polski” Marian Mlynarski: Warszawa 1987.
„Encyklopedia Przyrody: Gady i Płazy” Paweł Zalewski: Warszawa 2011.