Sztuka inteligencji

Konflikty sztuk o inteligencji budował tedy Górki nie tyle na starciu indywidualnych właściwości charakteru, co na zderzeniu określonych postaw życiowych, ponieważ interesował go przede wszystkim problem społeczno-polityczny i jego następstwa w życiu jednostki i grupy społecznej. Przedmiotem utworu stawały się zatem przeżycia wspólne całej zbiorowości; stąd także tytuły: Mieszczanie, Letnicy, Dzieci słońca, Barbarzyńcy. Stąd również kłócące się z techniką czechowowską osłabienie motywacji psychologicznej, nasycenie utworu doraźna publicystyką, często wręcz retoryką społeczną. Podobną techniką posłużył się Górki w sztuce Wrogowie, którą napisał w Nowym Jorku, a której wystawienia zakazała cenzura carska z powodu ?agitacji przeciwko klasom posiadającym”. Sprzeczności rozdzierające ówczesną Rosję sprowadzone tu zostały do niemal schematycznej w swej przejrzystości formuły: ?wrogowie”, tj. proletariat i burżuazja, motywacje zaś ściągnięte do dwóch zasadniczych, ale ponadindywidualnych: polityczno-społecznej oraz moralno-etycznej. Podział na ?wrogów” nie był już wyrazem poprzedniej antytezy, tj. abstrakcyjnej człowieczej natury i środowiska te naturę wypaczającego, lecz został uwarunkowany przez walkę klasową epoki. Zza odmienności postaw indywidualnych wyzierała jedność klasowa znosząca wewnętrzne konflikty grup w obliczu zagrożenia, wyzierała także etyczna wyższość świadomych swoich celów robotników.