Żmiję zygzakowatą spotkałem w dolinie Białej Wody w Jaworkach koło Szczawnicy, drugiego dnia wiosny- bardzo wcześnie, zazwyczaj o tej porze gady jeszcze śpią. Żmija wygrzewała się na poboczu drogi. Niestety to nie ja ją zauważyłem a Nila- nasz piesek.
Zobaczyłem tylko jak Nila nagle odskakuje i coś obok niej spada na suche liście. Na początku myślałem, że to może żaba podskoczyła i wystraszyła psa. Jednak gdy podszedłem bliżej- zobaczyłem węża. Nie wiedziałem czy żmija ukąsiła naszego pupila czy nie, dopiero po kilku minutach i zrobieniu zdjęć gada widać było, że Nili puchnie prawa brew. Szybko przemyliśmy miejsce ukąszenia wodą i biegiem w dół doliny. Do samochodu były ze 2 km. Na szczęście kilkaset metrów w dół była bacówka a w niej ludzie z samochodem znający adres najbliższego weterynarza. Góral zawiózł nas do weterynarza błyskawicznie- chwała mu za to! Lekarz podał psu 3 zastrzyki- surowicę, wapno i zastrzyk przeciwhistaminowy. Całe szczęście, że żmija wbiła tylko jeden ząb jadowy bo inaczej mogło by być krucho.
Po zastrzykach i powrocie do domu Nila była bardzo wycieńczona i zestresowana, oko miała bardzo spuchnięte- wyglądała jak bokser po ciężkiej walce. Psina przespała ponad 18 godzin, następnego dnia po ukąszeniu nie było już prawie śladu!
Całe szczęście żmija zygzakowata, która obudziła się tej wiosny wyjątkowo wcześnie, nie doprowadziła do tragedii. Pamiętajmy jednak jak bardzo trzeba uważać na tego jedynego jadowitego gada Polski. A po ukąszeniu trzeba reagować bardzo szybko!
Żmija zygzakowata – charakterystyka:
Jest to jedyny gatunek węża jadowitego w Polsce. Należy ona do węży z grupy soleogypha- ich aparat jadowy wykazuje najwyższy stopień rozwoju, szczęka górna jest maksymalnie zredukowana i stanowi jedynie „statyw” dla dwóch zębów jadowych. Zęby jadowe mają kanaliki, które wprowadzają jad do ciała ofiary. Zęby większość czasu pozostają złożone, w momencie ataku mięśnie stawiają je w pozycji pionowej.
Wygląd żmii:
Ciało tego gada jest krępe, grube, wygląda na ociężałą. Głowa jest płaska, szeroka, sercowata, bardzo wyraźnie odgraniczona od reszty ciała, pokryta drobnymi tarczkami. W odróżnieniu od innych węży oko żmii ma pionową źrenicę. Ogon jest krótki. Długość całego ciała to maksymalnie 75 cm.
Żmija zygzakowata ma zmienne ubarwienie. Najczęściej spotykamy gada szarego z czarnym zygzakiem biegnącym wzdłuż kręgosłupa, spotyka się też osobniki brązowe z czarnym zygzakiem, często występują osobniki melanistyczne- całe czarne.
Żmija zygzakowata – występowanie:
Żmiję najczęściej spotkać można na terenach górzystych i w górach gdy wygrzewa się na słońcu. Jej ulubione miejsca to sterty kamieni, skały, przydroża, polanki i przecinki w podmokłych lasach. Mimo, że najczęściej spotykamy ją w górach to żmija występuje w całym kraju.
Żmija zygzakowata jest zwierzęciem nocnym- w dzień śpi na słońcu kumulując energię cieplną a w nocy poluje.
Pożywianie żmii:
Wąż ten poluje prawie wyłącznie na drobne ssaki, rzadziej na jaszczurki i płazy. Ofiarę uśmierca zastrzykiem jadowy i dopiero potem ja połyka. Młode osobniki odżywiają się głównie owadami, ślimakami, dżdżownicami oraz młodymi płazami i jaszczurkami.
Rozmnażanie żmii:
Żmija zygzakowata jest jajo-żyworodna. Pora godowa przypada na kwiecień-maj. Samce toczą rytualne walki przypominające zapasy. Walczące osobniki oplatają się wokół siebie – unoszą przednie części do góry i każdy z nich usiłuje przygnieść przeciwnika do ziemi. Zaloty oraz sama kopulacja są długotrwałe (kilka godzin). Samica rodzi 5-15 młodych, które od początku prowadzą samodzielny tryb życia.
Źródła: „Atlas Płazy i Gady Polski” Marian Mlynarski: Warszawa 1987.
„Encyklopedia Przyrody: Gady i Płazy” Paweł Zalewski: Warszawa 2011.
