Majestatyczny, duży ptak, przypominający swą sylwetką bociana a ubarwieniem czaplę siwą. Wyciągnięta prosto do przodu głowa odróżnia go od esowato wygiętej szyi u czapli.
Ubarwienie żurawia jest popielato- szare, z czarnymi końcówkami skrzydeł, na czubku głowy znajduje się duża czerwona plama – czapeczka, tył szyi i boki głowy aż do oczu – białe. Ogon składa się z długich, zwisających piór w kształcie pióropusza, nogi wysokie, nieopierzone, czarne.
Do niedawna można go było spotkać w całej Europie. W wyniku osuszania podmokłych lasów zniszczono jego lęgowiska i obecnie na południe od Bałtyku i na południu Europy występuje tylko wyspowo. Ciągły zasięg obejmuje Półwysep Skandynawski, północną Rosję i Azję aż po wschodnią Syberię. Wiosenne powroty w marcu i kwietniu, a jesienne przeloty we wrześniu i październiku. Zimuje na Półwyspie Iberyjskim, w zachodniej Azji i Afryce Północnej aż do Sudanu.
W Polsce nieliczny lub bardzo nieliczny ptak lęgowy występujący na Mazurach, Pomorzu i w Wielkopolsce, rzadziej na Podlasiu, Mazowszu i Lubelszczyźnie. Nieliczne osobniki zimują w kraju.
W nieodległych czasach występował tylko na oddalonych od ludzi, niedostępnych bagnach i olsach. Obecnie na skutek wzrostu populacji i zmniejszenia płochliwości żyje bliżej ludzi i zakłada gniazda nawet przy stawach hodowlanych, nad niewielkimi zabagnieniami wśród pól.
Pożywienie Żurawia jest bardzo urozmaicone, ale dominuje pokarm roślinny, w tym nasiona, uzupełniany gryzoniami, owadami, robakami i mięczakami.
Podczas przelotów stada lecą w kluczach lub skośnych szeregach i wydają donośny głos zwany klangorem, przypominający głos trąbki. Jest on słyszalny w promieniu kilku kilometrów. Powstaje dzięki pętlowatej budowie tchawicy, działającej jak pudło rezonansowe. Żuraw odzywa się często, a w samym gnieździe inaczej – „grrk grrk”. W locie wyciąga szyję i nogi podobnie jak bocian. Uderza skrzydłami powolnie, majestatycznie. Przy poruszaniu się po powierzchni ziemi ruchy ma płynne, powolne. Bardzo ostrożny i płochliwy.
Gniazdo Żurawia zbudowane jest zawsze na ziemi, jest to płaska platforma z bezładnie ułożonego materiału w postaci zbutwiałych roślin zebranych z okolicy, o średnicy ok. 80 cm, często oblane dookoła wodą, wysłane źdźbłami lub mchem.
Toki Żurawi to charakterystyczny taniec. Ptaki podskakują i kłaniają się sobie z rozpostartymi płasko skrzydłami. Samce pionowo trzymają dziób i w dostojnym marszu kroczą za samicą. Samice i samce tworzą małe grupy, biegając ku sobie, wysoko skacząc i uderzając skrzydłami, krążąc w kółko lub zygzakiem. Ogólne podniecenie wyrażają, podnosząc czasami gałąź lub kamień z ziemi i wyrzucając je wysoko w powietrze. Żurawie tworzą pary na długie lata i nie zmieniają partnerów nawet na zimowiskach. Zwykle też wybierają to samo miejsce na budowę gniazda.
Od marca do maja składają zwykle 2 oliwkowo- zielone bądź oliwkowo- szare nakrapiane brązowymi i rdzawymi plamami jaja, które wysiadywane są na przemian przez obydwoje rodziców przez cały miesiąc.
Rodzice opiekują się młodymi przez 10 tygodni. Jest to czas, kiedy całkowicie się pierzą i przez cały miesiąc nie są w stanie latać, więc są bardzo ostrożni. Co ciekawe, każdy dorosły ptak zajmuje się jednym młodym i karmi go ślimakami, owadami i robakami. Pisklęta – zagniazdowniki – w puchu są rudawe. Opuszczają gniazdo po ok. 65 dniach, jednak wolno się rozwijają i w pełni dojrzałe są po 5-6 latach.
Wymiary Żurawia: Długość ciała 100 – 140 cm, rozpiętość skrzydeł 200 – 240 cm, ogon 16 – 21 cm, waga 5 – 6 kg.
W Polsce objęty ścisłą ochroną gatunkową. Wymaga ochrony czynnej.
