Jest to gatunek byliny należącej do rodziny jaskrowatych. Gromadzi substancje pokarmowe w poziomych kłączach co decyduje o tym, że zakwita wczesną wiosną.
Na kłączu grubości ołówka wytwarza się już jesienią pączek, osłonięty trzema małymi, białawymi listkami.
Gdy otworzy się biały z zewnątrz różowawy kwiat, powstaje z nich okółek liści podkwiatostanowych podobnych do liści właściwych, obumierają one w lecie wraz z liśćmi właściwymi. Obumiera również koniec kłącza pozbawiony pączków, w skutek czego wydaje się, że roślina posuwa się naprzód.
Zawilec jest rośliną trującą. W przeszłości był wykorzystywany w medycynie ludowej i weterynaryjnej.
Ze względu na bardzo wolne tempo rozprzestrzeniania się uważany jest za roślinę wskaźnikową dawnych lasów.
Łodyga o dł. 10-25 cm jest naga i nierozgałęziona.
na długiej szypułce wyrastającej z okółka liści podkwiatostanowych, rozwija się tylko jeden kwiat (rzadko dwa), składający się zwykle z 6, rzadziej z 7 lub 8 listków okwiatu. Od wewnątrz listki są białe, od zewnątrz często różowawe. Mają kształt owalno-wydłużony i są nagie. Na wypukłym dnie kwiatowym osadzone są liczne żółte pręciki i liczne słupki (ok. 20). Pęd z pąkiem kwiatowym zwisa na szczycie i dopiero podczas kwitnienia się prostuje. Kwiaty zamykają się i zwisają o zmroku oraz podczas chłodnych, pochmurnych lub deszczowych dni, podnoszą się i rozchylają okwiat podczas dni pogodnych.
Zawilec Gajowy w róznych regionach kraju posiada różne nazewnictwo np: „przylaszczka”, „koziadrzyść”, „niestrętek”, „raść”, „sasanka gajowa”, „sasanka niestrętek”, „zawilec niestrętek”, „zawilec biały”.
