Jeż wschodni to jeden z dwóch gatunków Jeżowatych występujacych w Polsce, jest to niewielki owadożerny ssak zamieszkujący Europę Wschodnią.
Drugi z jeży żyjacych w Polsce to Jeż zachodni (Erinaceus europaeus), jeż wschodni ma najczęściej biały lub jasno ubarwiony brzuch w przeciwieństwie do zachodniego, którego brzuch i podgardleposiada czarne zabarwienie. Poza tym, gatunek wschodni jest nieco mniejszy. Długość jego ciała wynosi 19-30 cm, a masa średnio ok. 1 kg. Jeż wschodni ma około 6,5 tysiąca kolców, a zachodni ponad 8 tys. U zachodniego są o parę mm dłuższe. Kolce jeża wschodniego są niewyraźnie i nieregularnie prążkowane, najczęściej koloru brudnobiałego. Długość i ilość kolców na grzbiecie wzrasta wraz z wiekiem.
Jeż występuje w lasach mieszanych, nietrudno go także spotkać na terenach zamieszkanych przez ludzi- na osiedlach czy w parkach. Żyje samotnie. Jest zwierzęciem aktywnym o zmierzchu i w nocy. Dzień przesypia ukryty pod stertą liści lub w jamce. Żywi się owadami, dżdżownicami, ślimakami, drobnymi płazami, gadami i gryzoniami. Czasami odżywia się grzybami i opadłymi owocami. Jeż nie przepada za jabłkami a na pewno nie nosi ich na grzbiecie jak często jest to pokazywane dzieciom.
Przed nadejściem mrozów jeże zapadają w odrętwienie, które w Polsce trwa od połowy października do kwietnia. Przedtem, w okolicach sierpnia i września, rozpoczynają intensywnie żerować w celu zgromadzenia zapasów tłuszczu, dzięki któremu mogą przetrwać zimę. Masa ciała jeża zwiększa się wtedy dwukrotnie w ciągu zaledwie trzech tygodni. Jeż, podczas jednej nocy jest w stanie spożyć nawet 150 g pokarmu i wypić ok. 50 g wody. Dzięki zgromadzonemu uprzednio tłuszczowi, nie musi się martwić o pożywienie w czasie zimy. Gdy robi się chłodno, jeż przygotowuje sobie odpowiednią sypialnię. Mości gniazdo wykładając je suchymi liśćmi, trawą i mchem, często pod powalonym pniem, korzeniami drzew lub w ściółce. Zasypia zwinięty w kulkę. Spowalnia procesy fizjologiczne do minimum, tak aby zużyć jak najmniej energii. Temperatura ciała zwierzęcia spada wówczas z normalnych 34-36°C do ok. 4-5°C, a ilość uderzeń serca zmniejsza się ze 190 do 20 na minutę. Wiosną, gdy temperatura podskoczy do 14-16°C, wszystkie procesy w organizmie wracają do normy i jeż budzi się ze snu. Czasem zdarza się, że dzieje się do zbyt szybko i powracające mrozy zabijają wiele z tych zwierząt.
W Polsce jeż wschodni zasiedla niemal cały obszar kraju aż do granic zachodnich wzdłuż Odry, między Nysą Łużycką, Odrą i Wartą a także na wyspie Uznam występuje Jeż zachodni ( Jeż Europejski). W obszarze tym mogą być spotykane formy przejściowe między tymi dwoma gatunkami.
W związku z tym, że Jeż występuje na terenach zamieszkanych przez człowieka to często w ręce ludzi wpadają jeże ranne w kolizji z samochodem bądź poturbowane przez psy, zwierze ranne należy delikatnie i najlepiej w rękawicach ochronnych przenieść do pojemnika i zawieźć do weterynarza, zoo, lub szpitala dla dzikich zwierząt. Chwytanie jeża wymaga ochrony rąk przed poranieniem kolcami, zazwyczaj osaczony jeż zwija się w kulkę co wbrew pozorom ułatwia jego schwytanie i transport, niektóre osobniki potrafią podskakiwać na kilkanaście centymetrów co może wystraszyć osobę nie znającą tego zachowania. Niestety gdy ranna, ciężarna samica trafi do leczenia to młode przez nie urodzone w niewoli są najczęściej zjadane, dlatego w miarę możliwości ciężarne samice trzeba wypuszczać jak najszybciej na wolność, nawet jeżeli mają drobne obrażenia.
Źródła: „Ssaki Polski Od A Do Ż” Sławomir Wąsik; Warszawa 2011.
„Zwierzęta w mieście” Andrzej G. Kruszewicz, Agnieszka Czujkowska; Warszawa 2007.
„Klucz do oznaczania ssaków Polski” Praca zbiorowa; Warszawa 1984.
